My wêreld

Voor dié winter begin het, het sy yskoue vingers alreeds my keel toegedruk en het ek gewonder hoe op aarde gaan ek vrou-alleen dit regkry om deur 'n maandelange grou-grys winter te kom. Maar ek het! Die winter is besig om sy koshuiskomberse op te pak en anderland toe te trek. 

Ek het omtrent 'n jaar laas geblog. Miskien het my woorde opgedroog. Miskien was niks-sê-nie 'n manier om deur 'n dag te kom. Miskien wou ek maar net eers mooi dink voordat ek praat. 

Want amper soos in "Blok jou!" het my hele lewe sedert September 2016 verander. Ek was broos en stukkend. Ek moes myself van vooraf leer ken. Ek moes leer hoe om alleen reg te kom. Hoe om nie toe te gee aan selfbejammering en negatiewe denkpatrone nie. Hoe om iets raak te sien wat kleur aan 'n dag kan gee. Ek moes weer leer glo en hoop en vertrou.  

Dwarsdeur al elf maande wat nou al verby is sedert my geliefde Chris se dood, het my bietjie familie, vriende en vriendinne my gedra, gehelp, bemoedig. Die voëls in my tuin het gebly. My kinders het wonderliker geword as wat hulle ooit voorheen was. My kleinkinders het my ge-oumie en geliefie. En die Here het vir my gesorg. Bo alles. Elke dag. 

Ek het my hele huis laat verf, binne en buite. Skoongewaste gordyne in elke vertrek, die mure net 'n titsel donkerder as spierwit. Die hele huis staan oopgesig en lag vir welkom besoekers. Alles is vars en flatervry. En ek alleen kon dit regkry. Hoera! Ek het my twee yskaste (een 'n vrieskas) ingeruil op 'n splinternuwe, kleiner yskas wat minder krag verslind. Ek moet krag probeer spaar, die rekening moet krimp. Ek het planne. 

O, ek het darem verse geskryf, dit gepubliseer op my fb-blad: Verse en vrolikhede. Dikwels hartseer woorde wat trane trek en simpatieke meegevoel uitlok. Op 'n manier het dit tog verligting gebring, maar ek het nie baie daarvan gehou nie. Ek wou so graag liewers net weer vrolik wees. Jare der jare gelede het my ma mos gesê: "Jy kan bly wees jy het so 'n vrolike geaardheid, my kind!" Min het sy geweet hoe droewig ek sou word.  

Ek dink die belangrikste ding wat ek die afgelope (amper) jaar geleer het is om net myself te wees. Soms kon ek gladnie my emosies beheer nie en het spontaan gereageer op iets wat 'n herinnering weer laat oopvlam het. Dan wou die vuur daarvan my verteer. En dit was goed. Ek weet ook nou dat verlies en verlossing nie in een asem gesê kan word nie. Ek besef ook dat die seer altyd sal bly, dat ek daarmee sal saamleef, saamhuil, saamlag. En dat dit nie saak maak nie. Ons lewe maar een maal. Herinneringe is 'n goue draad wat deur elke dag verweef word. 'n Kosbare kleinood.  

Gister in die tuin, kamera in die hand, het iets moois in my binnekamers gebeur, sonder dat ek daarvoor gevra het. Of het ek? Ek het nie net gekyk nie. Ek kon weer sien hoe mooi dit hier om my lyk. Al was hy nie meer hier nie. Die appelkoos- en perskebloeisels het glimlaggend aan hul dun takkies gehang. Die hemel was blouer as ooit, wyd en oop. Ek was bewus van God se groot genade. En ek het geweet ek kan Hom vertrou met my onbekende toekoms. 

Skielik het ek weer my ma se "vrolike kind" geword, sommer net so!  

  

Een van my verse:

26 Aug. 2017

Ek het aan jou gedink

toe jasmyn in pienk en wit

baldadig-bly oor die heining tuimel

toe appelkoos se eerste bloeisels

blosend aan dun takkies swaai

ek het aan jou gedink

toe geelgroen glasogies

vrolik van tak tot tak vlieg en fladder

toe tortel troosteloos sy solo sing

en heimwee in my hart en oë bring

ek het aan jou gedink

toe ‘n nuwe dag die dorp oranje inkleur

toe kleinkinders met blink oë en baie lag

kom hallo sê

 ek dink nou aan jou,

nou en elke dag

Elizabeth Kendall ՙ©

'n Jaar van genade

'n Hele jaar is verby. Driehonderd-vyf-en-sestig en 'n kwart dag. 'n Jaar sedert ons die skrik-nuus gekry het: Chris het longkanker. In ons kleingeloof het ons krag gekry. Elke dag. Elke uur. Elke minuut. Die Here het ons vasgehou, ons gelei, ons gedra. Dwarsdeur elke drif en diepte, elke slaggat en sloot. Hy het Sy liefde en sorg oor ons uitgegiet en ons versterk.
En hier is ons nou met harte wat oorloop van dankbaarheid. Laasweek het Chrisjan sy eerste ordentlike haarsny gehad. Toe die Pakistani die knipper bokant en agter sy ore instoot, val daar hope hare op die vloer. Niks snaaks nie, maar vir ons 'n wonderwerk. Verby is die kaalkopdae. My man het weer hare! Hare wat blink in die son, hare wat gekam kan word. Skuinspaadjie, soos hy wil.

O ja, hy is nog swakkerig. En o ja, ek is nog steeds die vetter ene van ons twee. Ek moes mos eet om sterk te bly. Al was daar dae wat ek nie honger was nie. Hy kon nie, nie altyd nie. Daar was dae wat hy niks kon inkry nie. Maar nou kan hy. Hy eet die gesonde groentesop, die saggekookte hoendervleis, die broodjie-met-gouda op, hy eet alles wat ek vir hom aandra. Wonderlik is dit as hy sê:"Dit was heerlik!" En die kos bly binne. 'n Voordeel het uit al die nadele tevoorskyn gekom: ek het weer leer (lekker) kosmaak. Regtig.

Daar was weke in wit hospitaalbeddens, drips en kateters en swart susters, dokters wat verduidelik en mense wat bemoedig, dertig en nog baie meer dae van heen-en-weer ry Pretoria toe en terug. Nou is dit alles verby. Juig aarde juig!

Soggens as die winterson dooierus op die plaveisel langs ons huis vat, stap Chris buite rond, hy gaan saam Pick & Pay toe, hy koop self ons vleis by Kwaliteit Slaghuis, hy trek sy eie geld by die kitsbank al gaan dit sukkel-sukkel. Sy hande is nog dood, sy hak pyn, soms skiet einapyne deur sy bene. "Dit moet nog van die chemogif wees!" Ek smeer room aan en vryf sy dun bene. En ons bid sommer so heeldag tussendeur. Geduldig wees is 'n goeie ding.

Buite ons slaapkamervenster hang 'n voerplankie vir die voëls. Elke dag kom kleur janfrederik ons dag in. Die ou groot kransduiwe laat die plankie kantel, dan val die meelwurms op die grond, waar jantjie dit oppik. Goudgeel vinke en bontrugwewers, vaalgrys muisvoëls, 'n bottergatjie, klein glasogies en mooi bloedrooi houtkappers is almal deel van ons geveerde vriende. As Chris daar in die lekker warm bed lê, het hy 'n skouspel om na te kyk. Gratis en goed.  'n Presentjie reguit uit die hemel.

Môre verjaar my liefman. Die kinders kom kuier. 'n Naweek vol blydskap en dankbaarheid. 'n Lewe om te vier! Dankie Here. Dankie, dankie.

“Hoe gaan dit met Chris?”

So baie maal moes ek dié vraag die afgelope ses maande beantwoord. So baie maal het ek probeer om ‘n positiewe antwoord te gee. Ek glo daaraan om nie toe te laat dat omstandighede of beproewings of wat ookal ‘n mens moet onderkry nie. Dat as mens positief dink en bid en glo, dit wel beter sal word. Lees ons dit dan nie telkens weer in ons Bybels ook raak nie: “Ek sal jou nooit verlaat nie. Ek help jou. Ek versterk jou. Ek gee jou krag.”

Dis nou ses maande sedert daardie dag waarop ons die skrikmaaknuus gehoor het: longkanker. Daar was dae waarop ons net asseblief en dankie kon sê. In die oggende: “Wees asseblief by ons” en saans: “Dankie dat U by ons was.” Net een dag. Elke dag. Een dag was genoeg. “My juk is sag en My las is lig.” Môre was weer ‘n nuwe dag. En so het ses maande verbygegaan. Ses maande is ‘n halwe jaar.

En hoe gaan dit nou met Chris? Chris lees weer, Chris kyk nuus, Chris loop in die tuin rond, hy sien die rooi blomme van die miniatuur “bottlebrush” raak, hy hoor die voëls fluit. (sy gehoor is aangetas, harde geluide maak sy ore seer) Sy hande voel soms “dood”, snags pyn sy bene en/of sy hakskene. Hy is so maer. So broos. Hy word gou moeg. Maar Chris eet. Sy kos bly binne. Die metaalsmaak in sy mond is nog nie heeltemal weg nie. Hy drink steeds saam met elke maaltyd glase water en kry die kos so sluk-sluk in. Maar hy bly maer. Malvapoeding en vla is bo-aan sy lys van lekkernye.  Salig sag gly dit keellangs. Strelend soet en heerlik. Ek sou dit vir hom wil gee vir ontbyt, middag-en aandete. Net omdat ek die lekkers in sy lewe meer wil maak.

Sy hare het net mooi begin groei, toe moes hy  tien opeenvolgende en voorkomende breinbestralings kry. Van vooraf kaalkop. Weer oor begin. Maar Chris hou moed, sy gees is sterk. Ek is so trots op hom. Hy kla nie. Saans lees ons Bybel, soek ankers en boeie om aan vas te klou….en kry dit. Telkens. Hoe ons daarsonder sou asemhaal, weet ek nie. As ek tranerig raak, praat ons daaroor. As hy stil raak, hou ons uit. Hoop verdwyn net nooit. Dis elke môre nuut. 

Ons harte is vol dankbaarheid oor ons naby-mense se omgee en liefde. Oor vreemdes en bekendes se belangstelling, oor bemoediging uit baie oorde. Ons het geleer hoe belangrik dit is om bly te word oor klein stukkies genade. Ons het geleer hoe kosbaar elke dag is. Ons het geleer om mekaar meer te waardeer. Oor ‘n maand sal ek hopelik met ‘n wye glimlag in my hart en op my mond, kan antwoord: “Dit gaan baie goed met Chris, baie dankie!” 

Ek het dikwels gedigte geskryf oor wat met ons aan't gebeure was en is. Skryf is baie maal terapie.

Draaipunt

dehidreer

urineer

diarree

hospitalisasie

rolstoel

opname

kateter

bloed trek

x-strale

broos, bleek, swak

geloof, hoop, sterk

saal 8

drup

doek

versorg

vrede

huistoe

wolke

krag -

God stuur ons  eerste somerreën

Elizabeth Kendall ©

25 Oktober 2014

‘n Nuwe hoofstuk

Dis Saterdag hier by ons. My hart slaan steeds tamboer oor Chris se mediese uitslae: longe is skoon, gewas het verdwyn. Dié wete lê nou al amper een hele week lank soos ‘n string blink pêrels in ons hart en hande.

Nou lê die lang herstelpad voor. My grootste begeerte is dat dié pad langs kosmospaaie en koel waterstrome verby mag kronkel. Mag daar geen slaggate op ons wag nie. Mag daar geen spoedlokvalle wees nie, mag ons geduldig en versigtig en waaksaam dié lang pad bewandel. Mag die vlam van hoop voortdurend brand. Ons wéét al teen die tyd dat mens nie oorhaastig moet wees nie. Geduld en tyd maak baie dinge reg. Die oumense het mos ook altyd só gesê.

Omdat ek lief is vir skryf, gebeur dit dikwels dat woorde deesdae sommer vanself na my toe aangehuppel kom. In dankbaarheid deel ek graag van my gedigte. Mag dit vir elkeen wat hier lees  ‘n inspirasie wees:

Oorvloed

My blyweeswoorde staan stoutkind

in ‘n ry, druk mekaar, stamp en stoot

om vóór te kan staan, éérste te wees,

éérste te sê hoe yslikgroot

die dankies in my binnekamers

op hierdie varsnat môre lê

Elizabeth Kendall ©

Tuis

Tussen al die wonderwoorde

wat wegkruip in my taal

wil ek vir jou alleen,

die heelmooistes uit gaan haal

dit is die witklippiewoorde

wat op ‘n donker paadjie lê

maar in helder maanskyn

alles vir ons sê

Elizabeth Kendall ©

Binneste

Daar’s ‘n plek ver verby seer

diep weggesteek agter die holtes van weet

en die mooi van onthou,

‘n plek waar gedagtes  aan jou

snikkend en rou

legkaartlê met hoop en wense,

ongesê

Elizabeth Kendall ©

Toe hierdie dag begin, lees ek uit Psalm 119: “My hele lewe lê oop voor U.” Die wete dat God ons getroue Vader is en alles sien en weet, is ons grootste anker en troos.

Dis die lewe.

11 Augustus 2014.

My Pa het altyd gesê die lewe is nie 'n piekniek nie. Dis asof ons marionette in ‘n poppespel geword het. Trek dié toutjie, dan maak ek so. Trek daai toutjie, dan maak ek sus. Meganies. Op elke stukkie nuwe ervaring reageer ons sonder om té veel te dink. Dink is skielik nie meer so lekker nie. Slaap is lekker. Wegraak. Onbewus wees. Onbewus van jou worsteling, jou stryd, myne.

Besig wees is ‘n antwoord. Maar wat van jou? Jy kan nie nou besig wees nie. Jy is net. En daar buite wag die wêreld vir niemand nie. Die son kom op. Die son gaan onder. Dis nuustyd, ontbyttyd, middagete, aandete. Kos proe na niks.

Ek hou jou hand in myne. Ek bid vir jou vir ‘n rustige nag. Ek bid dat God jou moet genees. As Hy wil. Jou klere word al groter. Jy word al kleiner. Die siekte hang oor jou soos ‘n onweerswolk. Dis in jou bene, jou arms, jou hele lyf. Die dokter sê dis net op jou long. Jou regterlong. Kanker. ‘n Skrikmaakwoord van altyd af.  ‘n Bangmaaksiekte.

Mense bel of stuur boodskappe. Baie vra vrae. Ons antwoord uit die dokter se mond. Ons sê die woorde op soos ‘n resitasie. Onkologie. Chemoterapie. Bestraling. Siklus. Bloed trek. Biopsie. Party mense stuur Bybelversies op whattsapp of facebook. Die min familie wat oor is, vou ons toe in hul omgee. Ou vriende van lankal word weer splinternuut. Kennisse stel belang, bemoedig. Vreemdes bid. Alles troos. Elke klein gebaar van omgee en liefde word vasgegryp en gedeel. Dankbaar.

As ‘n nuwe dag begin, vul Hy ons harte met nuwe hoop. In die tuin begin die eerste tekens van ‘n nuwe seisoen. Lente. Uitbundig lag ligpers gesiggies in die pot. Ek spuit die vaal gras nat, maak die voëls se waterbakke vol. ‘n Snik ruk deur my lyf, kloof my hart. My liefste Chris.

12 Augustus 2014. Vandag word Liesl geopereer. My Bokkiekind. Ses minute jonger as haar tweelingboetie. Ses minute kan soms so ‘n groot verskil maak. Tumor in die spinale koord. Vandag se bult is steil, maar die Here help ons tree vir tree. Ek weet dit net. 

Toe jy vanoggend opstaan, lyk jy beter. Nie gesond nie, net beter. Beter as gister. Ek maak vir jou roereier met stukkies skaapvleis in. Jy eet alles op. Ons hou hande vas as ons bid. Ons bidwoorde vlieg  partymaal sommer so sonder koers die dag in. Gedagtes met vlerke. Hoop hou nooit op nie.

Die whatsappgroep wat John en Liesl begin het om almal op hoogte te hou van haar vordering,  is bedrywig. Kort-kort pieng my foon. Toe sy uiteindelik uit die teater is, is ek dankbaar en verlig. Toe John ‘n foto stuur van haar, jubel my hart. Prys die Here, die Here wat hemel en aarde gemaak het.

Vanmiddag maak ek kos. Een koppie rys, twee en ‘n halwe koppie water, ‘n knippie sout, ‘n bietjie botter. Vier stukkies steak in die pan, groente in ‘n ander kastrol. Ek maak die groente te gou gaar. Die rys prut nog. Totaal uit oefening met die kosmakery, maar ek sal leer. Hoeveel jaar is dit nie nou al dat jy my bederf het en ek nooit aan kosmaak gedink het nie? Amper twee dekades. Dis net ‘n kwessie van goeie tydsberekening, sê jy geduldig.
(Hy eet weer alles op, sê my kos proe lekker. My gentleman.)

Laatmiddag sit ons rustig en rooibostee drink onder die appelkoosboom. Die honde speel naby ons, knibbel  en lek aan mekaar. Ou Hagar gooi sy swart Labradorpoot oor Brakkies se worshondlyfie. Liefdevol, beskermend. 

Winter

Oor ‘n wye, ysige vlakte
op ‘n plaaspad ver van hier
sing suidewind ‘n solowysie
al asof sy groete stuur

daar waar ‘n hek –
geroes, geanker
krom teen koue kaaltes hang
dui heiningpaal, verwese
lang verlore baasskap aan

‘n Sneeukombers strek oor die bulte
en weeskind wuif die veld -
Geloof was net ‘n stippel
in kommerharte vasgespeld

steeds sing suidewind so solo
en wag op weersiens bly -
tot eendag wanneer dié plaas
‘n baas en léwe weer sal kry

Elizabeth Kendall ©

Waar is die hemel?

Gister was ek by 'n begrafnis. Dood en lewe. Nou en toe. Ek kan vir ure daaroor peins en wonder. Die troosryke boodskap van 'n hemel wat wag, van saamwees in die hiernamaals, van rus en vrede en welgeluksaligheid by Hom vir ewig, vir altyd...dìt hou ons staande, dìt hou ons koersvas.

Ná kerk staan 'n paar van ons in die winterson en kuier. Eens was ons almal kollegas by dieselfde skool. Ons wêreld was toe die klaskamer en hoe ons die kinders wat grootoog voor ons gesit het, gaan toerus vir die lewe.

Nou het baie van ons reeds afgetree, doen dinge waarvoor ons nie toe tyd gehad het nie. Ure, dae, maande het ongemerk verbygeglip, meedoënloos. Ons kinders is nou so oud soos ons was. Ons praat oor ons kleinkinders, die vreugde van saamwees, die liefde.

Toe ek tuis kom, skryf ek 'n vers. Ek wou my malende gedagtes iewers neerpen. My bewuswees van die kortstondigheid van die lewe, die finaliteit van die dood, die wonder van vriendskappe wat hou en hou...dit alles het my tot stilstand geruk. En ek was bly dat ek God ken.

Meegevoel

My woorde warrel weg
soos blare in die winterwind
wat iewers teen ‘n heiningdraad
‘n ankerplek mag vind

My hartseer is ‘n koue hand
wat om jou skouers knoop
en moeiteloos jou trane

in my omgeewoorde doop

Elizabeth Kendall ©